Ciltte oluşan kaşıntı nedenleri nelerdir?

Bazı çocuklar ve erişkinler için kaşıntı, nedenini ve çaresini bulamadıkları uzun süreli bir sorun. Basit bir şikayet gibi görünse de kişinin günlük hayatını, gece uykusunu ve sosyal yaşamını etkileyen önemli bir problemdir. Kaşıntılı cilt, bir cilt hastalığı nedeniyle olabileceği gibi karaciğer hastalığı, böbrek yetmezliği, nörolojik ve bazı psikiyatrik hastalıklar gibi daha ciddi bir durumun belirtisi de olabilir. Kaşıntının giderilmesi için altta yatan sorunu belirlemek ve nedeni tedavi etmek önemlidir.

Cilt, vücudumuzu dış ortamdan koruyan bariyer olarak görev alır ve bu bizim için hayati bir fonksiyondur. Virüs, bakteri gibi mikroorganizmaların yanı sıra kimyasallar ve diğer gizli tehditlerden koruyabilen bağışıklık sisteminin özel hücreleri ile doludur.

Deri hücreleri şüpheli bir madde ile karşılaştığında o maddeyi tanımak ve vücudu korumak için bağışıklık sistemi devreye girer, o bölgenin inflamasyonuna neden olan bir reaksiyonu başlatır. Bu inflamasyon dermatit veya döküntü olarak adlandırır. Bu reaksiyon kaşıntıya neden olabilir.

Kaşıntı, birçok cilt hastalığında ortak bir belirtidir. Kaşıntı tüm vücutta veya sadece belirli bölgede olabilir. Kaşıntının en sık nedenlerini Alerji ve Astım Derneği üyesi Çocuk Alerji Uzmanı Uzm. Dr. Gizem Atakul şunları söyledi:

Kuru cilt

Kuru cilt, kaşıntılı cildin en yaygın nedenlerinden biridir. Eğer cilt üzerinde kırmızı bir döküntü yoksa veya cildinde yeni bir değişiklik yoksa kaşıntının nedeni muhtemelen kuru cilttir.

Düşük nemli bölgelerde aşırı sıcak veya soğuk havalar kuru cilde yol açabilecek çevresel faktörlerdir. Cildin çok fazla yıkanması da cildin kurumasına neden olur. İnsanlar yaşlandıkça ciltleri daha ince ve kuru hale gelir ancak yine de cilt kuruluğu her yaş grubunda görülebilir.

İyi bir nemlendirici genellikle kuru cilde bağlı şikayetleri hafifletmeye yardımcı olur. Aşırı kuru cilt ise atopik dermatit için bir işaret olabilir.

Kuru cildin belirtileri; pürüzlü, pullu veya dökülen cilt, aşırı kaşıntı, ciltte kanamaya eğilimli çatlaklar, çatlamış dudaklardır.

Çok kuru cilt mutlaka tedavi edilmelidir. Deri bütünlüğünün, bariyer görevinin bozulduğu bu durumda meydana gelen çatlaklar mikropların ve kimyasalların derinin altına geçmesi için risk oluşturur. Bu nedenle enfeksiyonlar ve varsa dermatitin kötüleşmesine neden olabilir.

Tedavide cilt yapısına uygun özel bir nemlendiriciler, beraberinde dermatit varsa antienflamatuvar veya kortizon içeren kremler kullanılabilir. Kuru cilde neden olacak faktörlerden kaçınmak önemlidir.

Egzama

Egzama veya atopik dermatit, çocuklarda deri döküntüsünün yaygın bir nedenidir. Çocukların %10-20’sinde, yetişkinlerin de %1-3’ünde görülür.

Deri bariyerinin yapısı bozulmuş ve sızdırmazlık özelliğinin kaybolması nedeniyle meydana gelir. Cilt sıvı kaybı nedeniyle kurur, tahriş edici ve alerjenlerin cilde girmesine izin vererek o bölgede inflamasyona neden olur. Egzamada, cildi nemli tutmak çok önemlidir. Özellikle bebeklerde egzama zamanla düzelebilir. Bununla birlikte, cilt enfeksiyonlarına karşı daha savunmasız oldukları için egzaması olan kişiler dikkatli olmalıdır. Orta-ağır ciddiyette ve yaygın egzaması olan bebekler ise altta yatan besin alerjisi riski nedeniyle alerji hekimlerince değerlendirilmelidir. Erişkinlerde ise altta yatan nikel veya kimyasal madde alerjisi açısından değerlendirilmelidir.

Alerjiler

Tahriş ve alerjik reaksiyonlar da kaşıntılı cilde neden olabilir. Alerjik kontakt dermatit toplumda sık gördüğümüz bir alerjik deri hastalığıdır. Cilt bir alerjenle doğrudan temas ettiğinde ortaya çıkar. Sadece temas ettiği yüzeye sınırlı bir kızarıklık kaşıntı olur.

Alerjik bir reaksiyonunun cildimize yansıması kaşıntılı, kırmızı renkte, küçük kabarcıklar, şişlikler şeklinde olabilir. Kızarıklıklar genellikle alerjenle karşılaştıktan belli bir süre sonra çıkar. Erken tip alerjilerde bu süre 15-30 dk iken gecikmiş tip alerjilerde birkaç gün sonra bile döküntü meydana gelebilir.

Giysiler, evcil hayvanlar, kimyasallar, sabunlar, bazı bitkiler veya kozmetik gibi maddelere temas etmek ciltte alerjik reaksiyonları tetikleyebilir. Altta yatan bir besin alerjisi de cildin kaşınmasına neden olabilir.

Nikel alerjisi oldukça yaygındır. Nikel alerjisi olan kişi, nikel içeren mücevherlerle temas ettiğinde, temas noktasında kırmızı, kaşıntılı, kabarık, bazen ise akıntılı bir alerjik tepki verir.

Alerjilerde tedavinin temeli alerjisi olan maddeden kişinin kaçınmasıdır. Bu nedenle alerjik reaksiyona neden olan maddeyi bulmak oldukça önemlidir. Böylece uzun süreli ve sık tekrarlanan tedavilere gerek olmayacaktır. Eğer cildinizde bir alerjik döküntü olduğunu düşünüyorsanız nedeni bulmak için bir alerji uzmanına başvurunuz.

Susuzluk

Yeterli sıvı almamak vücudu dehidratasyon olarak adlandırılan bir durumuna sokar. Yeterli sıvı almadığınız uzun süreli veya tekrarlayan dönemleriniz varsa, bu dehidratasyona neden olabilir. Dehidratasyon genellikle kuru cilde neden olur ve bu da kaşıntıya neden olabilir.

Susuz kalmış bir kişinin cildi kuru, donuk görünebilir. Dehidratasyonun diğer belirtileri arasında baş ağrısı, yorgunluk ve kas krampları bulunur.

Susuz kalmış bir kişi, idrar miktarının azaldığını, aynı zamanda daha koyu sarı ve kokulu olduğunu fark edecektir. Ağız kuruluğu ve cildinin esnekliğinde azalma hissedecektir.

Hafif dehidratasyon, özellikle su olmak üzere daha fazla sıvı içerek tedavi edilebilir. Ciddi vakalar için ise tıbbi müdahale gerekir. Kişiler kahve ve alkol alımını azaltarak susuz kalma riskini azaltabilirler.

Kurdeşen (Ürtiker)

Kurdeşen, vücutta histamin adı verilen bir kimyasalın salınması sonucu gelişen bir tür cilt bulgusudur. Histamin, küçük kan damarlarından sıvı kaçışına neden olur ve damarlardan dokuya geçen bu sıvı ciltte şişlik meydana getirir. Kurdeşen rahatsız edici kaşıntıya neden olabilir ve nadiren ağrılı olabilir. Ancak, bulaşıcı değildirler.

Kurdeşenin kendisi tipik olarak tehlikeli olmasa da dudakları, dili, boğazı veya nefes almayı etkileyen şişme reaksiyonları acil tıbbi müdahale gerektirir. İki türü vardır.

1.Akut kurdeşen: Genellikle belirli bir gıda veya ilaç gibi alerjik bir tetikleyici ile temas ettikten sonra ortaya çıkar. Aşırı sıcak veya soğuk hava, güneşe maruz kalma veya egzersiz gibi alerjik olmayan nedenler de tetikleyici olabilir.

2.Kronik kurdeşen: 6 haftadan uzun süren kurdeşendir. Bu durumda altta yatan nedeni bulmak zordur. Aylarca hatta yıllarca sürebilir.  Altta yatan neden belirlenemese bile, durum genellikle zamanla düzelir. Ancak kaşıntılı bu döküntüler kişinin hayatını olumsuz etkiler. Kaşıntı nedeniyle uyku düzeni bozulur, sürekli kaşınan kırmızı renkte bir döküntüye sahip olmak kişinin günlük ve sosyal hayatını da olumsuz etkiler.

Kurdeşen şikayeti olan hastalar mutlaka bir alerji doktoru tarafından hem etkeni bulmak hem de doğru tedaviyi almak için değerlendirilmelidir.

Böcek ısırıkları

Böcek ısırıkları genellikle bir kişinin cildinde bir kabarıklık yapar ve kaşıntıya neden olur. Sivrisinek ve örümcek ısırıkları genellikle kırmızı, şişmiş bir ısırık izi oluşturur.

Tahtakurusu ve uyuz ısırıkları, cildin daha geniş bölgelerinde döküntüye ve vücudun her yerinde kaşıntıya neden olabilir.

Sivrisinek ısırıkları genellikle sadece soktuğu alanda sınırlıdır. Ancak bazen özellikle daha küçük çocuklarda sokma alanı dışında da kızarık, kabarık genellikle içi su dolu kaşıntılı şişliklere neden olabilir.

Psikolojik

İnsanlar, altta gerçek bir fiziksel neden olmadan kaşıntı hissi yaşayabilirler. Aşırı kaşıma cilt hasarına neden olabilir. Özellikle depresyon, kaygı/endişe ve obsesif kompulsif bozukluk hastalarında kaşınma hissi görülebilir.

Diğer nedenler

Kaşıntı, kıl kurdu veya bit gibi parazitlerin neden olduğu durumlarda da olabilir. Sporcu ayağı gibi mantar enfeksiyonları da ayak parmakları arasında ve çevresinde kaşıntıya neden olabilir.

Kaşıntılı cilt, daha ciddi tıbbi durumlardan da kaynaklanabilir. Şeker hastalığı, sıkışmış sinirler ve zona nöropati adı verilen sinir hastalığı yapar ve şiddetli kaşıntıya neden olabilir.

Sedef hastalığı, ciltte kaşıntı ve rahatsızlık yaratabilen değişikliklere neden olur.

Kaşıntıyı azaltmak için evde neler yapabiliriz?

• Cildin nemli kalmasına yardımcı olmak için daha fazla su içmek
• Cilt üzerine bir nemlendirici krem kullanmak ve günde en az bir veya iki kez uygulamak
• Etkilenen bölgeye soğuk ve ıslak bir bez koymak
• Ilık banyo yapmak
• Boya veya parfüm içermeyen sabunlar seçmek
• Hafif veya kokusuz çamaşır deterjanı kullanmak
• Nikel, mücevher ve yün gibi maddelere hassasiyetiniz varsa bunlardan kaçınmak
• Belki de en önemli kişisel bakım önlemi deriyi çizmekten kaçınmaktır. Çok sert ve hızlı kaşımak cilde zarar verip kaşıntıyı kötüleştirebilir.